Агуулга

Агуулга ............................................................................................................................................I
Хүснэгт, графикийн жагсаалт ...................................................................................................... II
Оршил............................................................................................................................................. VII
Судалгааны гол үр дүн...................................................................................................................VIII
1. Монгол Улсад тулгамдаж буй асуудлууд ............................................................................... 14
2. Авлигын талаарх ойлголт, хандлага ....................................................................................... 18
3. Авлигын чиг хандлагын үнэлгээ .............................................................................................. 34
4. Өрхийн түвшний авлига болон хээл хахууль .......................................................................... 40
5. Дээд түвшний авлига ................................................................................................................ 48
6. Авлигад хамгийн их автсан байгууллагууд ........................................................................... 56
7. Хээл хахууль хувь хүнд ............................................................................................................ 60
8. Шударга хандлагын талаарх хүлээлт ...................................................................................... 66
9. 2017 оны сонгуулийн ил тод, шударга байдал........................................................................ 72
10. Авлигын шалтгаан................................................................................................................... 78
11. Авлигаас урьдчилан сэргийлэх.............................................................................................. 84
12. Авлигатай тэмцэх .................................................................................................................... 90
13. Авлигатай тэмцэх газар ........................................................................................................ 100
14. Хэвлэл мэдээллийн хэрэгсэл................................................................................................. 106
15. Хүн ам зүй ............................................................................................................................... 110
Хавсралт: Судалгааны арга зүй................................................................................................... 113

Хүснэгт 4‑1: Өрхийн түвшний хээл хахуулийн талаарх статистик мэдээ............................................................................45
Хүснэгт 6‑1: Авлигад хамгийн их автсан байгууллага, салбар ............................................................................................56
Хүснэгт 8‑1: Т өрийн байгууллагуудад итгэх итгэл, 2017 оны 3 сар (Эх сурвалж: СМС Улс төрийн барометр)...............67
Хүснэгт 8‑2: Т өрийн байгууллагуудад итгэх итгэл, 2010 оны 4 сар (Эх сурвалж: СМС Улс төрийн барометр) ...............67
Хүснэгт А. Т үүврийн тархалт ...............................................................................................................................................114

Хүснэгт, графикийн жагсаалт

Зураг 1.1: 2017 оны 3 сар: Тулгамдаж буй гол асуудлууд.................................................................................................15
Зураг 1.2: “Ажилгүйдлийг” гол тулгамдаж буй асуудал гэж үзэх хандлага (2006 - 2017 он)........................................15
Зураг 1.3: “Авлигыг” гол тулгамдаж буй асуудал гэж үзэх хандлага (2006 - 2017 он)....................................................16
Зураг 1.4: Ажилгүйдэл болон авлигыг тулгамдаж буй асуудал гэж үзсэн хандлага (2006 - 2017 он), Хүйсээр..........16
Зураг 2.1: Хувь хүний амьдрал, бизнесийн орчин, улс төрд авлигын үзүүлэх үр нөлөө.................................................18
Зураг 2.2: Авлигын үр нөлөө - 2016, 2017 онд....................................................................................................................19
Зураг 2.3: Манай улсад авлига нийтлэг зүйл болсон ........................................................................................................19
Зураг 2.4: Авлига тодорхой хэмжээнд байхыг хүлээн зөвшөөрнө....................................................................................20
Зураг 2.5: Өнөөгийн улс төрийн тогтолцоо авлигатай тэмцэхэд амжилт гаргасан ........................................................21
Зураг 2.6: И ргэний нийгэм авлигаас урьдчилан сэргийлж чадна....................................................................................21
Зураг 2.7: Авлигаас урьдчилан сэргийлэхэд зөвхөн төрийн байгууллагууд тусалж чадна.........................................22
Зураг 2.8: Өнөөгийн нөхцөлд иргэний хөдөлгөөн, төрийн бус байгууллагууд авлигын эсрэг тэмцэх гол хүчин юм...22
Зураг 2.9: У лс төрчид авлигаас ашиг олж болох учраас авлигатай тэмцэх хүсэл эрмэлзэл байхгүй.............................23
Зураг 2.10: Нийгэмд газар авсан хүнд суртлыг шийдэх ганц арга бол хээл хахууль өгөх ................................................24
Зураг 2.11: Хээл хахууль нь зарим үед шударга бус дүрэм журмыг тойрч гарахад тусалдаг.........................................24
Зураг 2.12: Авлигаас болж том бизнесийнхнээс илүүтэйгээр жижиг, дунд бизнес эрхлэгчид хохирдог.......................25
Зураг 2.13: Т ом бизнес эрхлэгчид авлигын гол эх үүсвэр болдог гэдэгтэй та санал нийлж байна уу?...........................26
Зураг 2.14: О рон нутгийн захиргааны албан хаагчид ихэнхдээ итгэл үзүүлж болохуйц,
хариуцлагатай хүмүүс байдаг............................................................................................................................26
Зураг 2.15: Авлигыг бууруулахад иргэд өөрсдөө хариуцлагатай байх ёстой..................................................................27
Зураг 2.16: Шийдвэр гаргагчид өөрсдөө авлигаас төдийлөн хохирдоггүй, жирийн иргэд л авлигаас
болж хохирч байна..............................................................................................................................................28
Зураг 2.17: Авлигын эсрэг хууль, тогтоомж үр дүнгүй байна ............................................................................................29
Зураг 2.18: Т өрийн албан хаагчид бага цалин авч байгаа нь хээл хахуулийн гол шалтгаан болдог................................29
Зураг 2.19: Т өрийн албан хаагчид бага цалин авч байгаа нь хээл хахуулийн гол шалтгаан болдог (Хүйсээр)...............30
Зураг 2.20: Албан тушаалтнуудад хатуу ял шийтгэл оногдуулах нь авлигыг зогсооно.................................................30
Зураг 2.21: Хээл хахууль өгсөн хүн түүнийг авсан хүнтэй адил гэм буруутай..................................................................31
Зураг 2.22: Авлигатай тэмцэх бодлогын хэрэгжилт улс төрийн сонирхол агуулаагүй. ..................................................31
Зураг 3.1: Өнгөрсөн гурван жилд Монголд авлигын түвшин хэр зэрэг өөрчлөгдсөн бэ?...............................................34
Зураг 3.2: Өнгөрсөн гурван жилд Монголд авлигын түвшин хэр зэрэг өөрчлөгдсөн бэ?
(Төрийн байгууллагийн ажилтнууд)................................................................................................................35
Зураг 3.3: Өнгөрсөн гурван жилд Монголд авлигын түвшин хэр зэрэг өөрчлөгдсөн бэ?
(ТББ болон хувийн хэвшлийн ажилтнууд).......................................................................................................35
Зураг 3.4: И рэх гурван жилд авлигын түвшин хэр зэрэг өөрчлөгдөх вэ?.........................................................................36
Зураг 3.5: “Ирэх гурван жилд авлигын түвшин хэр зэрэг өөрчлөгдөх вэ?” (Төрийн байгууллагийн ажилтнууд).......37
Зураг 3.6: “Ирэх гурван жилд авлигын түвшин хэр зэрэг өөрчлөгдөх вэ?” (Хувийн болон ТББ-ууд).............................37
Зураг 4.1: Сүүлийн 3 сарын хугацаанд Та болон танай гэр бүлийн гишүүд ямар нэгэн хэлбэрээр
хээл хахууль өгсөн үү? (“Тийм” гэсэн хариулт).................................................................................................40
Зураг 4.2: Хандив нь хээл хахууль уу эсвэл байгууллагын үйл ажиллагааг тогтвортой хэрэгжүүлэх
нэг хэлбэр үү?......................................................................................................................................................41
Зураг 4.3: Авлига нь танай өрхийн төсөвт хэрхэн нөлөөлж байна вэ?.............................................................................41
Зураг 4.4: Амьдралын чанарын үнэлгээ (Эх сурвалж: СМС Улс төрийн Барометрийн мэдээлэл)................................42
Зураг 4.5: Д араах хүчин зүйлсийн аль нь сүүлийн 3 сард хахууль өгөх шалтгаан болсон бэ?.......................................43
Зураг 4.6: Д араах хүчин зүйлсийн аль нь сүүлийн 3 сард хахууль өгөх шалтгаан болсон бэ?
(Хүйсээр дэлгэрэнгүй задалсан).......................................................................................................................44
Зураг 4.7: Өрхийн түвшний хээл хахуулийн талаарх статистик мэдээ............................................................................45
Зураг 5.1: Т а дээд түвшний авлигын талаар ямар ойлголттой вэ?....................................................................................48
Зураг 5.2: Монголд дээд түвшний авлига ямар хэмжээнд байгаа вэ?..............................................................................49
Зураг 5.3: Т аны бодлоор дээд түвшний авлига яагаад оршин байна вэ? (Олон сонголттой хариулт)............................50
Зураг 5.4: Д ээд түвшний авлига танд болон танай гэр бүлд ямар нэгэн байдлаар сөрөг нөлөө
үзүүлдэг гэж та бодож байна уу?.......................................................................................................................51
Зураг 5.5: Хэрэв тийм бол танд эсвэл танай гэр бүлд ямар байдлаар нөлөөлж байна вэ? 2013 оны 3 сар ..................51
Зураг 5.6: Хэрэв тийм бол танд эсвэл танай гэр бүлд ямар байдлаар нөлөөлж байна вэ? 2017 оны 3 сар..................52
Зураг 5.7: Т а дээд түвшний авлигын талаар сонсож байсан бол, энэ нь ямар төрлийн авлига байсан бэ?
(Олон сонголттой хариулт) 2013 оны 3 сар.......................................................................................................52
Зураг 5.8: Т а дээд түвшний авлигын талаар сонсож байсан бол, энэ нь ямар төрлийн авлига байсан бэ?
(Олон сонголттой хариулт) 2017 оны 3 сар.......................................................................................................53
Зураг 5.9: Т аны бодлоор дээд түвшний авлигатай тэмцэх ажлыг хэн/ямар байгууллага удирдан
зохион байгуулах ёстой вэ? 2013 оны 3 сар......................................................................................................53
Зураг 5.10: Т аны бодлоор дээд түвшний авлигатай тэмцэх ажлыг хэн/ямар байгууллага удирдан
зохион байгуулах ёстой вэ? 2017 оны 3 сар......................................................................................................54
Зураг 6.1: Авлигад хамгийн их автсан байгууллагууд, 2017 оны 3 сар...........................................................................57
Зураг 6.2: Авлигад хамгийн их автсан гурван салбар, байгууллага, 2017 оны 3 сар.....................................................58
Зураг 6.3: Авлигад автсан бусад салбар, байгууллагууд, 2017 оны 3 сар
(Судалгаанд оролцогчдын дурдсан тоо хэмжээ)..............................................................................................58
Зураг 7.1: Хэрвээ танаас төрийн байгууллагын ажилтан эсвэл хувийн хэвшлийн ажилтан хээл
хахууль өгөхийг шууд шаардсан тохиолдолд та юу хийх вэ?...........................................................................60
Зураг 7.2: Хэрвээ танаас төрийн байгууллагын ажилтан эсвэл хувийн хэвшлийн ажилтан хээл
хахууль өгөхийг шууд шаардвал та юу хийх вэ? (2017 оны 3 сар, хүйсээр)....................................................61
Зураг 7.3: Хэрвээ танаас төрийн байгууллагын ажилтан эсвэл хувийн хэвшлийн ажилтан хээл
хахууль өгөхийг шууд шаардсан тохиолдолд та юу хийх вэ? (2017 оны 3 сар, насны бүлгээр).....................61
Зураг 7.4: Хэрэв мэдээлэл өгөх бол хаана хандах вэ?.......................................................................................................62
Зураг 7.5: Хэрвээ та ашиг сонирхолын зөрчлийн талаар мэдвэл аль нэг газарт мэдэгдэх үү?.......................................63
Зураг 7.6: Т аны бодлоор төрийн байгууллагын ажилтнууд хэр их ашиг сонирхолын зөрчил гаргадаг вэ?..................63
Зураг 7.7: Хэрэв та ашиг сонирхолын зөрчлийг мэдэгдэх бол хаана хандах вэ? 2017 оны 3 сар...................................64
Зураг 8.1: Шударга хандлага: Боловсролын салбар..........................................................................................................67
Зураг 8.2: Шударга хандлага: Эрүүл мэндийн салбар.......................................................................................................68
Зураг 8.3: Шударга хандлага: Шүүхийн тогтолцоо............................................................................................................68
Зураг 8.4: Шударга хандлага: Хууль сахиулах байгууллага ............................................................................................69
Зураг 8.5: Шударга хандлага: Орон нутгийн захиргаа .....................................................................................................69
Зураг 8.6: Шударга хандлага: Засгийн Газар ......................................................................................................................70
Зураг 8.7: Шударга хандлага (хүйсээр)...............................................................................................................................70
Зураг 9.1: Сонгуулийн бэлтгэл, Жишээ нь: Сонгогчдыг бүртгэх, сонгуулийн хороод болон ажилтнуудыг бэлтгэх, гадаад дотоодын ажиглагчдыг оролцуулах гэх мэт...................................................72
Зураг 9.2: Сонгуулийн санхүүжилт....................................................................................................................................73
Зураг 9.3: Сонгуулийн сурталчилгаа..................................................................................................................................73
Зураг 9.4: Санал хураах байранд саналыг тоолох үйл явц...............................................................................................74
Зураг 9.5: СЕХ-ноос сонгуулийн дүнг нэгтгэж, олон нийтэд танилцуулах үе.................................................................74
Зураг 9.6: Сонгуулийн шударга байдал: хариулаагүй, хүйсээр........................................................................................75
Зураг 10.1: Авлигын үндсэн шалтгаан (дундаж утга).........................................................................................................78
Зураг 10.2: Т өрийн үйлчилгээ үзүүлэх мэргэжлийн ур чадвар муу...................................................................................79
Зураг 10.3: У лс төрийн удирдах дээд албан тушаалтнуудад улс орны түвшинд авлигын
асуудлыг хянах хүсэл эрмэлзэл байхгүй..........................................................................................................80
Зураг 10.4: У лс төрийн удирдах дээд албан тушаалтнуудад орон нутгийн түвшинд авлигын
асуудлыг хянах хүсэл эрмэлзэл байхгүй..........................................................................................................80
Зураг 10.5: Хүндрэлтэй асуудлыг хууль дүрмийн дагуу бус хээл хахуулиар шийдвэрлэх арга түгээмэл болсон.........81
Зураг 10.6: Хууль сахиулах байгууллагын хүрээнд авлига газар авсан ...........................................................................81
Зураг 10.7: О лон нийтийн идэвхгүй байдал.........................................................................................................................82
Зураг 10.8: Авлигатай тэмцэхэд чиглэгдсэн хууль тогтоомж, хүлээлгэх ял шийтгэл боловсронгуй биш......................82
Зураг 11.1: Авлигаас урьдчилан сэргийлэхийн тулд юу хийх ёстой вэ?...........................................................................84
Зураг 11.2: Авлигаас урьдчилан сэргийлэхийн тулд юу хийх ёстой вэ? 2017 оны 3 сар ..................................................85
Зураг 11.3: 2006 онд Авлигын эсрэг шинэ хууль батлагдсан. Та энэ хуулийн хүрээнд аль нэг албан
тушаалтан шийтгүүлсэн тухай сонссон уу?.....................................................................................................86
Зураг 11.4: Авлигатай Тэмцэх Газарт авлигын талаар мэдүүлэх утас ажиллаж байгааг та мэдэх үү?.............................86
Зураг 11.5: Хэрвээ Авлигатай Тэмцэх Газар нэр хаяггүй мэдээлэл хүлээж авна гэвэл та авлигын талаар
мэдээлэл өгөх үү?................................................................................................................................................87
Зураг 12.1: Т аны бодлоор Авлигатай Тэмцэх ажлыг хэн/ямар байгууллага удирдан зохион
байгуулах ёстой вэ? (Эхний 5 үзүүлэлт)............................................................................................................90
Зураг 12.2: Т аны бодлоор одоогийн Засгийн Газар өмнөх Засгийн Газартай харьцуулахад
авлигын асуудлыг хэр шийдэж байна вэ? (2010 – 2017 он)..............................................................................91
Зураг 12.3: Т аны бодлоор одоогийн Засгийн Газар өмнөх Засгийн Газартай харьцуулахад
авлигын асуудлыг хэр шийдэх вэ? (2006 – 2017 он)..........................................................................................91
Зураг 12.4: Шилэн дансны тухай хууль нь хэр ач холбогдолтой вэ?..................................................................................92
Зураг 12.5: Шилэн дансны тухай хууль нь хэр үр дүнтэй байна вэ?...................................................................................93
Зураг 12.6: Бүргэлийн цахим машин, Нэг цонхны үйлчилгээ гэх мэт нь хэр чухал байна вэ?..........................................94
Зураг 12.7: Бүртгэлийн цахим машин, Нэг цонхны үйлчилгээ гэх мэт нь хэр үр дүнтэй байна вэ?..................................94
Зураг 12.8: Т өрийн албан хаагчдаас тогтмол гаргуулж авдаг орлогын мэдүүлэг нь хэр ач холбогдолтой байна вэ?....95
Зураг 12.9: Т өрийн албан хаагчдаас тогтмол гаргуулж авдаг орлогын мэдүүлэг нь хэр үр дүнтэй байна вэ?...............96
Зураг 12.10: Н эг цонхны үйлчилгээний төвүүд хэр ач холбогдолтой байна вэ? (2017 оны 3 сар).......................................97
Зураг 12.11: Н эг цонхны үйлчилгээний төвүүд хэр үр дүнтэй байна вэ? (2017 оны 3 сар)...................................................97
Зураг 12.12: 2016 оны 11 сард Авлигатай тэмцэх үндэсний хөтөлбөр батлагдсаныг та мэдэх үү?....................................98
Зураг 13.1: Авлигатай Тэмцэх Газрын үйл ажиллагааг та хэрхэн үнэлж байна вэ?............................................................100
Зураг 13.2: Авлигатай Тэмцэх Газрын үйл ажиллагааг та хэрхэн үнэлж байна вэ? 2017 оны 3 сар...................................101
Зураг 13.3: Авлигатай Тэмцэх Газарт та хэр зэрэг итгэдэг вэ?.............................................................................................102
Зураг 13.4: Авлигатай Тэмцэх Газарт Та хэр зэрэг итгэдэг вэ? 2017 оны 3 сар....................................................................103
Зураг 13.5: Т а Авлигатай Тэмцэх Газар бие даасан, аль нэг улс төрийн хүчнээс хамааралгүй
үйл ажиллагаа явуулж чаддаг гэдэгт итгэдэг үү?............................................................................................103
Figure 14.1: Авлигын талаарх голлох мэдээллээ Та аль эх сурвалжаас авдаг вэ? (Зөвхөн нэг хариултыг сонгоно).......106
Зураг 14.2: Хэрэв телевизийн суваг мэдээллийн голлох эх сурвалж бол, авлигын талаар хамгийн
их мэдээлдэг сувгийг нэрлэнэ үү? (зөвхөн нэг хариултыг сонгоно)................................................................107
Зураг 14.3: Хэрэв Интернет эсвэл Нийгмийн сүлжээ мэдээллийн голлох эх сурвалж бол, авлигын
талаар хамгийн их мэдээлдэг эх сурвалжийг нэрлэнэ үү? ..............................................................................108
Зураг 15.1: Судалгаанд оролцогчид, хүйсээр, 2017 оны 3 сар............................................................................................110
Зураг 15.2: Судалгаанд оролцогчид, насны бүлгээр, 2017 оны 3 сар.................................................................................111
Зураг 15.3: Судалгаанд оролцогчид, боловсролын түвшинээр, 2017 оны 3 сар................................................................111
Зураг 15.4: Судалгаанд оролцогчдын хөдөлмөр эрхлэлтйин байдал, 2017 оны 3 сар.....................................................112